Wat voor gemeente wil Achtkarspelen zijn?

Op juni 2023 besloten de gemeenteraden van Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel om een punt te zetten achter hun samenwerking. In Achtkarspelen was het al vrij snel duidelijk dat de coalitiepartijen (CDA, FNP en GBA) – gesteund door de twee rechts-radicale partijen (PPV en FvD) – er geharnast in stonden. Zij kozen rechtlijnig voor beëindiging van de samenwerking tussen beide gemeenten en daarmee voor ontvlechting van de gezamenlijke ambtelijke organisatie.

Ondoordacht en onverantwoord

Een keuze die al bij voorbaat leek vast te staan en die nadrukkelijk werd genomen zónder de inwoners in de overwegingen te betrekken. Een besluit waarbij de gevolgen op de ‘werkvloer’ (lees: leegloop van de organisatie en verlies van ervaring en specialistische kennis) terzijde werden geschoven. Een besluit waarbij de financiële gevolgen, die op basis van ervaringen in vergelijkbare situaties vele miljoenen zouden gaan bedragen, werden weggewuifd.
Naar de mening van de fracties van Partij van de Arbeid, GroenLinks en ChristenUnie daarom een ondoordacht en niet te verantwoorden besluit.

Mosterd na de maaltijd

Een half jaar later is de ontvlechting van de gezamenlijke ambtelijke organisatie in voorbereiding. Tegelijk wordt nagedacht over de opbouw van een nieuwe, eigen ambtelijke organisatie.
Daarbij rijst de vraag: ‘Wat voor gemeente wil Achtkarspelen zijn?’

Een terechte vraag, die echter véél te laat wordt gesteld. Die vraag en de beantwoording daarvan hadden aan de basis moeten liggen van de discussie over het al dan niet voortzetten van de samenwerking tussen Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel.
Partij van de Arbeid, GroenLinks en ChristenUnie hebben hierop meermaals tevergeefs aangedrongen.
De vraag nú stellen is spreekwoordelijk ‘mosterd na de maaltijd’. De kaarten zijn immers geschud. De keuzes zijn daardoor heel beperkt. En inmiddels is duidelijk (en niet meer te ontkennen) dat het ‘prijskaartje’ van het besluit van juni 2023 inderdaad heel fors is.

Financieel ravijn

Bij dit alles komt nog het volgende.
Al geruime tijd vóór het besluit tot beëindiging van de samenwerking was bekend dat er voor Achtkarspelen in financieel opzicht zwaar weer dreigt. Dit komt door veranderingen rondom de belangrijke inkomstenbron: het ‘gemeentefonds’ – de pot waaruit het rijk de gemeenten betaalt. Daardoor zal Achtkarspelen miljoenen minder aan inkomsten krijgen. Uiterlijk in 2026 is er zelfs sprake van een ‘financieel ravijn’.
Dit gegeven had in juni 2023 als factor moeten meetellen in de overwegingen over de toekomst van de samenwerking tussen Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel.

Miljoenen worden verspild

Als gevolg van een politiek dogma worden op dit moment niettemin miljoenen verspild aan kosten wegens ontvlechting van de gezamenlijke organisatie en opbouw van een nieuw, eigen apparaat.

Het is tijd dat de gemeenteraad de ernst van de situatie onder ogen ziet en daarnaar gaat handelen.
Wij vrezen echter dat de situatie inmiddels zó is dat ingrijpende maatregelen onvermijdelijk zijn. Die zullen op verschillende manieren voelbaar en zichtbaar worden. Het is zeker niet ondenkbaar dat door dit alles het voorzieningenniveau en de leefbaarheid in de dorpen in gevaar komen.

Hoe nu verder?

In de mallemolen waarin de coalitie van CDA, FNP en GBA zichzelf heeft geplaatst rijst aldus de vraag wat voor gemeente Achtkarspelen wil zijn. In het lokale politieke programma van de Partij van de Arbeid is in 2021/2022 uitgebreid aandacht besteed aan de beantwoording van deze belangrijke vraag. Mede dáárom waren wij voor dóórontwikkeling van de samenwerking. Een standpunt dat Partij van de Arbeid, GroenLinks en ChristenUnie deelden. Helaas hebben wij het tij niet kunnen keren.

Hoe dan ook: onder de gegeven omstandigheden is het nog nauwelijks de vraag wat voor gemeente we WILLEN ZIJN, maar veel eerder die van wat voor gemeente we nog KUNNEN ZIJN. Daarom lijkt de vraag bij een aantal partijen voor enig ongemak en misschien zelfs wel buikpijn te zorgen.

Bovendien is het interessant óf en hoe de coalitie invulling gaat geven aan het raadsbesluit om de inwoners van Achtkarspelen nu (alsnog) te betrekken bij deze kernvraag. Rechtlijnigheid is immers een valkuil …