Politiek: een vies woord?

(Dit artikel is gepubliceerd in de rubriek ‘de Spreekbuis’ in de Feanster van 6 september 2023)

Politiek: een vies woord?

Politiek: maar weinig mensen zeggen ‘er iets mee te hebben’, maar tegelijk heeft vrijwel iedereen er een mening over of vindt hij of zij er wat van. Maar wat is politiek eigenlijk?

Een samenleving bestaat uit mensen die onderling verschillen door hun opleiding, werk, inkomen, culturele achtergrond, enzovoort. Mede daardoor hebben zij verschillende gedachten, opvattingen en belangen. In een ideale samenleving wordt met al deze verschillen en belangentegenstellingen rekening gehouden. Daardoor is er sprake van een zeker evenwicht, komt iedereen tot zijn of haar recht en wordt niemand buitengesloten.

Dit wordt bereikt via democratie. Daarbij wordt het bestuur (gezag, autoriteit) gevormd en uitgeoefend met instemming van de bevolking. Deze bestuursvorm beantwoordt aan het ideaal van de menselijke gelijkheid, zoals vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Daarin staat dat iedereen vrij en gelijk in waardigheid en rechten is geboren. Een heel mooi maar ook lastig ideaal.

In een democratie wordt het bestuur gevormd door een politiek stelsel, waarbij de bevolking zich via politieke partijen laat vertegenwoordigen. Op die manier zijn de verschillen en de belangentegenstellingen in het bestuur terug te vinden.

In een democratie beslist de meerderheid, meestal na onderhandelingen. Het gaat daarbij om het bereiken van een ‘consensus’: een gemeenschappelijke overeenstemming. Dat is niet altijd even gemakkelijk en het vraagt tijd. Meestal betekent het dat iedereen water bij de wijn moet doen.

Ook is belangrijk te voorkomen dat minderheden in de verdrukking komen. Maar de ‘tirannie van de meerderheid’ vormt niet de enige bedreiging van de democratie: vaker en veel geniepiger gebeurt dit door polarisatie (bewust uitvergroten van tegenstellingen) en populisme.

Van de laatste twee bedreigingen is in toenemende mate sprake. Het gevolg daarvan is dat individuen en groepen meer en meer proberen hun gelijk te halen buiten het democratisch stelsel om. Hoever dit kan gaan zien we in de VS, met name bij aanhangers van presidentskandidaat Trump. Dergelijk handelen (en de achterliggende gedachten, complottheorieën en waanideeën) vormen een serieuze bedreiging van de democratische rechtsstaat.

Hierbij mijn oproep om te strijden voor het behoud van de democratische rechtsstaat. Ga daarom later dit jaar stemmen tijdens de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Dat is een heel goed moment om uw stem te laten horen en te laten meetellen.