Afgelopen donderdag, 22 juni 2023, bogen de raden van Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel zich – afzonderlijk van elkaar – over de vraag: “Hoe moet het verder met de samenwerking tussen beide gemeenten? Sturen we aan op een fusie op termijn of scheiden onze wegen zich hier?”
In Tytsjerksteradiel besloot de raad om de samenwerking te beëindigen en om de gezamenlijke ambtelijke organisatie – de Werkmaatschappij 8KTD – zo snel mogelijk volledig te ‘ontvlechten’.
Motie vóór fusie
De fractie van de Partij van de Arbeid in Achtkarspelen koos met het hart voor het behoud van een zelfstandige gemeente. Met het hoofd kon de fractie echter niet anders dan voor fusie kiezen. Voor die rationele keuze kwamen de afgelopen maanden alleen maar méér argumenten.
Samen van de fractie van GroenLinks dienden we daarom een krachtig gemotiveerde motie in vóór fusie, op termijn, als ‘stip op de horizon’.
Kansloos
Die motie had echter bij voorbaat geen schijn van kans. De kaarten waren al geschud en een ruime meerderheid van de raad van Achtkarspelen bleek tegen fusie te zijn. In een vraaggesprek werd ons begrijpelijkerwijs de vraag gesteld: “Waarom dien je dan tóch een motie in?”
Welnu, raadsleden zijn er om de verschillende geluiden en meningen in de samenleving in de raad te laten horen en te laten meewegen. Maar óók hun eigen geluid, zelfs of misschien júist als dat een minderheidsstandpunt is. Want ook dát moet worden gehoord en meegewogen.
Daarom kwamen wij met een goed onderbouwde motie vóór fusie en een krachtig pleidooi tegen de angst dat er in een grotere gemeente minder oog zou zijn voor de dorpen en de inwoners – het meest gehoorde bezwaar tegen fusie.
Gebaar
We hebben de motie echter niet in stemming gebracht. Die zou nog geen derde van het aantal stemmen hebben behaald. Bovendien hebben we onze argumenten in het debat ruimschoots naar voren kunnen brengen. Of die donderdagavond echter door de andere fracties werkelijk zijn meegewogen?
We hebben de motie dus vóór stemming ingetrokken. Als gebaar – als blijk van goede bedoeling. Om aan te geven dat het na de keuze voor ontvlechting aan ons allemaal is om een zelfstandig Achtkarspelen tot een succes te maken en de dorpen en hun inwoners een mooie toekomst te geven.
Met het gebaar willen we eveneens benadrukken dat we in de raad op elkaar zijn aangewezen om andere grote uitdagingen die voor ons liggen aan te kunnen gaan. Het wordt de komende tijd ‘alle hens aan dek!’
De aangenomen motie
In de aangenomen motie roepen CDA, FNP, GBA, PVV, FvD en EdV het college op om uiterlijk begin november “met een plan van aanpak te komen, waarin de bestuurlijke zelfstandigheid van Achtkarspelen in stand kan worden gehouden, maar daar waar mogelijk is, samengewerkt wordt met andere gemeenten en partners. Dit kunnen meerdere keuzes zijn”. Reden hiervoor is dat de betrokken partijen inzien dat “Achtkarspelen niet zonder samenwerking op provinciaal, regionaal en lokaal niveau kan”.
Deze laatste conclusie kunnen wij alleen maar onderschrijven, want ook buiten de samenwerking met Tytsjerksteradiel wordt er door Achtkarspelen op allerlei manieren samengewerkt met een groot aantal zogeheten ‘verbonden partijen’, binnen gemeenschappelijke regelingen én op andere wijze. Daarbij is er soms niet of nauwelijks sprake van bestuurlijke zelfstandigheid, maar moet de gemeente zich schikken naar wat elders wordt besloten.
Wat betekent dit nu allemaal?
Doordat één van de twee betrokken gemeenten zich klip en klaar heeft uitgesproken tégen doorgaan met de huidige vorm van samenwerking, komt aan die samenwerking automatisch een einde. Dit is vastgelegd in de regeling waarop de samenwerking stoelt.
De directie van de Werkmaatschappij 8KTD, het dagelijks bestuur daarvan en het algemeen bestuur moeten daarom nu daaraan invulling gaan geven, in goed overleg met en met instemming van de werknemers. Dat wordt een complexe operatie, mede omdat het ambtelijk apparaat tijdens de ontvlechting ongestoord moeten blijven functioneren. Dit en behoud van kwaliteit dienen het uitgangspunt te vormen.
Daarbij moet in Achtkarspelen tijdens de ontvlechting ook nog eens worden nagedacht over taken die eventueel samen met andere gemeenten of partners kunnen of moeten worden opgepakt. Zoals het nu lijkt kunnen we daarbij op voorhand niet op enthousiaste medewerking van Tytsjerksteradiel rekenen: de raad van die gemeente wil immers zo snel mogelijk een volledige ‘boedelscheiding’.
Het prijskaartje
Voor zowel fusie als ontvlechting moeten kosten worden gemaakt. In reactie op vragen van de raden is een extern bureau ingehuurd om op basis van kengetallen en ervaringsgegevens een kostenvergelijking tussen beide keuzes te maken. Die ‘verkenning’ laat zien dat fusie goedkoper zou zijn dan ontvlechting. Dat de verkenning indicatief is maakt haar – anders dan sommigen beweren – echter zeker niet irrelevant.
De conclusie die op grond van de verkenning door bureau Lysias kan worden getrokken is dat ontvlechting geld kost – mogelijk véél geld –, maar dat de kosten in enige mate stuurbaar zijn door de concrete besluiten van beide raden.
De Partij van de Arbeid wil daarom proberen om rondom de ontvlechting sterk op kostenbeperking te sturen. Wij willen daarmee voorkomen dat bestaande ambities met betrekking tot bijvoorbeeld woningbouw, het sociaal domein, cultuur en sport worden beperkt door hoge uitgaven voor ontvlechting. Wij zien de kostenverkenning van bureau Lysias daarom als een waarschuwing én een aansporing.
Download hier de uitgesproken tekst: Oog voor de dorpen en hun inwoners
Download hier de motie van PvdA en GroenLinks: Motie PvdA GL voor fusie
