Op 22 november 2023 zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. GroenLinks en Partij van de Arbeid in Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel voeren samen campagne. Tijdens die campagne komen allerlei zaken aan de orde, die misschien niet iedereen kent of gelijk duidelijk zijn. Dit artikel wordt daarom kort ingegaan op wat er zoal speelt.
Regionale ongelijkheid
Nederland kent grote regionale verschillen. Vooral gebieden aan de randen van het land – buiten de economische centrumgebieden (de ‘periferie’) – hebben te maken met verschillende achterstanden. Die komen o.a. tot uiting in de hoogte van het gemiddelde inkomen, de kwaliteit van de leefomgeving, de beschikbaarheid van publieke voorzieningen zoals onderwijs, zorg en openbaar vervoer en de werkgelegenheid.
Achtkarspelen behoort tot de gemeenten met het laagste inkomen per hoofd van de bevolking.
Ook de beschikbaarheid van culturele voorzieningen en ontmoetingsplekken is in bepaalde regio’s minimaal en is het daar lastig om actieve verenigingen te behouden.
Het kan niet worden ontkend dat de bejubelde ‘Friese paradox’ onder druk staat.
Onwenselijke verschillen in ‘brede welvaart’
Drie nationale adviesraden brachten in maart 2023 een rapport uit onder de titel: ‘Elke regio telt!’. De conclusie luidt dat er sprake is van een stapeling van onwenselijke verschillen in ‘brede welvaart’ *) tussen de regio’s in Nederland. Daarom moet er in de volle breedte van het overheidsbeleid meer aandacht en ruimte zijn voor de structurele ontwikkeling van regio’s . Alleen dán kan er sprake zijn van een toekomst met brede welvaart, in élke regio in Nederland.
Belangrijk, zo’n rapport, maar het gaat erom dat er daadwerkelijk invulling aan wordt gegeven.
Een deel van de bevolking voelt zich buitengesloten
Al eerder, in december 2021, verscheen de ‘Atlas van Afgehaakt Nederland’. Ook hiermee wordt ingehaakt op de regionale ongelijkheid. Nu gaat het echter om gebrek aan politiek vertrouwen en om mensen die (mede) daardoor dreigen ‘af te haken’ of al zijn afgehaakt. En waarom bijvoorbeeld steeds meer mensen niet stemmen. Ruimtelijk gezien blijken lage opkomsten en stemmen op ‘buitenstaander-partijen’ samen te hangen met achterstanden op het vlak van werk, inkomen en gezondheid.
De Atlas van Afgehaakt Nederland laat zien dat er sprake is van een ongelijke verdeling.
Afhakers en maatschappelijke tweedeling
De Atlas sluit aan bij het rapport ‘Lage Drempels, Hoge Dijken’ uit 2018 van de Staatscommissie Parlementair Stelsel (Commissie Remkes). Daarin wordt o.a. vastgesteld: ‘De maatschappelijke realiteit laat zien dat de parlementaire democratie op dit moment niet voor iedereen even goed werkt en dat burgers voor wie de democratie minder goed werkt, dreigen af te haken op de politiek of al afgehaakt zijn’.
Volgens het rapport-Remkes meent meer dan 90% van de kiezers dat politici meer beloven dan ze waarmaken en vindt bijna 70% dat Tweede Kamerleden het contact met gewone mensen kwijtraken. Bijna 30% van de bevolking blijkt de politiek niet te vertrouwen en vaak niet te stemmen.
Hierdoor is sprake van een ‘maatschappelijke tweedeling’ die de representatieve democratie onder druk zet.
Bestaans(on)zekerheid
Bestaans(on)zekerheid is onontkoombaar een centraal thema in de komende verkiezingen. Want er zijn steeds méér mensen zijn die te weinig geld hebben om nog van rond te kunnen komen. Feit is dat het minimumloon te laag is, en daardoor eveneens de armoedegrens. Volgens de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving helpt de huidige wet- en regelgeving betrokkenen niet. De opeenstapeling van problemen wordt juist verergerd, in plaats van verminderd: betrokkenen worden als in een centrifuge naar de marge van de samenleving geslingerd.
Het moet ánders en beter. Dit was ook een van de conclusies tijdens de bijeenkomst van GroenLinks-PvdA op 4 november rondom de schuldenproblematiek in socaal-cultureel centrum It Koartling in Buitenpost.
Het is nodig om mensen met ervaring (‘ervaringsdeskundigen’) te betrekken bij het maken van plannen en regelgeving.
Betaalbare woningen en lage energielasten
Iedereen heeft recht op een goede woning. Maar voor veel mensen is het nu onmogelijk om een fijne en betaalbare woning te vinden. En een steeds grotere groep heeft zelfs helemaal geen eigen huis meer.
Er zijn veel te weinig woningen – vooral te weinig sociale huurwoningen. Daarnaast voldoen veel woningen niet aan de huidige eisen: ze zijn niet of slecht geïsoleerd. Ook in Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel zijn er veel te weinig woningen beschikbaar.
Hierdoor wil doorstroming ook niet lukken. Senioren zijn immers sterk op hun sociale netwerk aangewezen en willen die behouden. Maar zij kunnen in hun dorp niet of slechts zelden passende woonruimte vinden. Woonvormen zoals Tiny Houses, kangoeroewoningen en meergeneratiehofjes krijgen vaak onvoldoende aandacht, waardering en medewerking.
Het regering wil snel méér woningen gaan bouwen. De vraag is echter of onze gemeenten van die plannen gaan profiteren.
Veertig procent van de bevolking is afgehaakt
Bestaansonzekerheid leidt tot méér sociale problematiek, gezondheidsverlies, heeft economische gevolgen en mondt uit in polarisatie en instabiliteit. Zoals hiervoor vermeld heeft dit effect op de opkomst bij de verkiezingen en het stemgedrag van de kiezers.
Volgens de samenstellers van de ‘Atlas van Afgehaakt Nederland’ is zo’n veertig procent van de bevolking is ‘afgehaakt’.
De vier gemeenten in noordoost Fryslân tellen helaas heel veel afhakers.
*) Brede welvaart omvat alles wat mensen van waarde vinden. Naast materiële welvaart gaat het ook om zaken als gezondheid, onderwijs, milieu en leefomgeving, sociale cohesie, persoonlijke ontplooiing en (on)veiligheid.
Hink Speulman
Hink Speulman is jarenlang in zowel de commerciële als de publieke branche werkzaam geweest. Zijn belangstelling gaat uit naar mens en samenleving, evenals naar kunst en cultuur. Sinds december 2020 gepensioneerd, maar ‘niets doen’ is niet zijn stiel. Hink beschouwt zichzelf als een rechtgeaarde en kritische sociaaldemocraat, maar géén meeloper in een beweging.
Meer over Hink Speulman
