De gemeenten Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel werken sinds 2015 op ambtelijk niveau nauw samen. Daartoe is (via een zogeheten gemeenschappelijke regeling) een ‘openbaar lichaam’ in het leven geroepen: de huidige Werkmaatschappij 8KTD. Daarin zijn inmiddels bijna alle ambtelijke taken samengebracht. In 2021 verscheen een dik rapport met een evaluatie van de samenwerking. Bij die gelegenheid besloten beide gemeenteraden tot dóórontwikkeling van de Werkmaatschappij.
Verrassing: begin dit jaar maakten de colleges van beiden gemeenten bekend dat – gelet op de huidige omstandigheden – het dóórontwikkelen van de Werkmaatschappij geen duurzaam toekomstperspectief biedt. De beantwoording van de vraag “hoe nu verder?” legden de colleges bij de gemeenteraden neer. Een werkgroep met daarin leden van beide raden ging aan de slag met het proces om de vraag te kunnen beantwoorden. Het is immers een complexe materie, waarin zorgvuldigheid en urgentie strijden om voorrang.
Kort gezegd zijn dit de keuzes:
- Kiezen voor (uiteindelijke) fusie van beide gemeenten. Fuseren is de logische en onontkoombare vervolgstap binnen de huidige samenwerking. De Grondwet bepaalt echter dat gemeenten alleen bij wet kunnen worden opgeheven. Na het (voorgenomen) besluit tot fusie wordt daarom de Wet algemene regels herindeling (wet arhi) van toepassing. Daarin is o.a. het proces vastgelegd dat voor de realiseren van de fusie moet worden doorlopen.
- Stoppen met de huidige vorm van samenwerking. De gemeenschappelijke regeling wordt ontbonden en de Werkmaatschappij (de gezamenlijke ambtelijke organisatie) wordt – volledig – ontvlochten. Beide gemeenten moeten vervolgens opnieuw een eigen ambtelijke organisatie opbouwen. Een situatie die enigszins valt te vergelijken met de recente ambtelijke scheiding tussen Dantumadiel en Noardeast-Fryslân.
We zijn nu enkele maanden verder. Hoe staan we ervoor? Wel … niet best. De conclusie van beide colleges lijkt voor een belangrijk deel te zijn gebaseerd op de politieke onwil om van de samenwerking een succes te maken. Daarnaast is het democratische proces, dat nodig is om op een verantwoorde wijze tot een antwoord te komen op de vraag “hoe nu verder” vanuit de raad van Achtkarspelen gefrustreerd geraakt.
Duidelijk wordt óók dat de drie coalitiepartijen in Achtkarspelen (CDA, FNP en GBA) er niet alleen “geharnast” (onwrikbaar) in staan, maar bovendien iedere inhoudelijke discussie op basis van argumenten lijken te willen vermijden of anders uitstellen. De coalitie is immers heilig. Daarmee gijzelen zij het democratische proces.
Verder wordt de open en vooral noodzakelijke discussie over de vraag “wat voor gemeente willen of moeten we zijn, en hoe bereiken we dat” tot nu toe buiten de raad gehouden. Evenmin willen de drie partijen de inwoners bij deze en andere vragen betrekken. Daarin worden zij gesteund door de twee kleine partijen op “rechts”. Daarmee is er in Achtkarspelen sprake van een situatie die haaks staat op de actuele ontwikkelingen in “gemeenteland”. Inderdaad: “Wy binne oars as oars.” Wees er maar trots op!
Alles overziende lijkt de herbezinning op de samenwerking tussen beide gemeenten een schijnvertoning te zijn geworden. Hoewel we het graag anders hadden gezien, komt de fractie van de Partij van de Arbeid in de gemeenteraad van Achtkarspelen tot de slotsom dat verder uitstel van de beantwoording van de vraag “hoe nu verder?” niet alleen onnodig, maar tevens onwenselijk is. De kaarten blijken immers al te zijn geschud. Leg ze dan nu ook maar op tafel.
