De raadsvergadering van 2 november 2023 stond in het teken van de begroting 2024-2027 van de gemeente Achtkarspelen. De fracties van zowel de Partij van de Arbeid als GroenLinks stemden uiteindelijk tegen de begroting. Hieronder volgt de beschouwing van PvdA-fractievoorzitter Hink Speulman aan het begin van de vergadering, uitgesproken mede namens GroenLinks.
– “De begroting is in meerdere opzichten – door de verschillende functies die zij heeft – een heel belangrijk stuk. De bespreking en vaststelling van de begroting in deze raad is dan ook allesbehalve een formaliteit. Dit neemt niet weg dat de begroting voor velen in en buiten de gemeenteraad een lijvig, technisch en niet echt toegankelijk document is en blijft.
De begroting laat o.a. zien of de gemeente de financiële huishouding op orde heeft. Het structurele evenwicht tussen inkomsten en uitgaven, geplaatst in een meerjarenperspectief, is daarvoor in belangrijke mate bepalend.
Zoals bekend is, wordt het streven naar een financieel evenwichtige begroting echter overschaduwd door twee ontwikkelingen.
Gemeentefonds
De eerste van die twee is de herverdeling van het gemeentefonds. Het gaat daarbij kort gezegd om het geld dat de gemeente van het rijk krijgt om haar taken te kunnen uitvoeren. Die uitkering bedraagt ruim twee derde van de totale inkomsten van de gemeente.
Zoals we nu kunnen inschatten heeft Achtkarspelen in de nabije toekomst te maken met een aanzienlijke verlaging van het bedrag dat uit het gemeentefonds wordt ontvangen.
Voor zover dat op dit mogelijk is zijn de gevolgen meegenomen in de voorliggende begroting. Heel concreet betekent dit dat we als gevolg van de sterk verminderde inkomsten rode cijfers zullen moeten schrijven. Dat kan niet zonder gevolgen blijven.
Beëindiging samenwerking 8KTD
De tweede ontwikkeling die van invloed is op de begroting is het besluit dat op 22 juni van dit jaar in zowel Achtkarspelen als Tytsjerksteradiel is genomen om de samenwerking tussen beide gemeenten te beëindigen. [PvdA en GroenLinks stemden toen echter voor voortzetting van de samenwerking. (red.)]
Dat besluit maakt het nodig om de gezamenlijke ambtelijke organisatie te ontvlechten en voor iedere gemeente weer een volwaardige zelfstandige organisatie op te bouwen. Dit brengt logischerwijs verschillende incidentele en structurele kosten met zich.
De omvang van die kosten zijn hier tijdens het debat over de ‘scheiding’ van beide gemeenten ter sprake gekomen. De inschatting van de kosten door bureau Lysias werd toen o.a. als schromelijk overdreven afgedaan. Inmiddels weten we wel beter.
Wat kost de scheiding?
De raad is in afwachting van het plan van aanpak dat nodig is om de scheiding tot een goed eind te brengen. Tussen haakjes: ik heb gezien dat het plan van aanpak vandaag op de lijst ingekomen stukken is geplaatst. Met dat plan wordt hopelijk ook méér duidelijk over de financiële gevolgen van de beëindiging van de samenwerking tussen beide gemeenten. Dat plan staat voor later deze maand op de agenda van de raad. Vanavond staat de begroting op de rol, want die moet medio november bij de provincie op de mat liggen.
Dit houdt in dat in de begroting slechts een deel van de financiële gevolgen van de scheiding is meegenomen. Als na vaststelling van de begroting meer zicht ontstaat op de aard en omvang van de kosten van de scheiding, kan het een en ander – volledig correct – via een of meer begrotingswijzigingen worden verwerkt.
Geeft de begroting wel een juist beeld?
De vraag rijst echter, of de voorliggende begroting daarmee wel een juist beeld geeft van de financiële situatie waarin Achtkarspelen werkelijk verkeert.
Het college was bij de presentatie van de begroting – zoals blijkt uit de uitingen in de media – nog in hosanna-sfeer, maar is daartoe aanleiding?
Is niet de dreiging reëel dat het financiële ravijn, dat door de herverdeling van het gemeentefonds voor Achtkarspelen in 2026 dreigt, al volgend jaar ontstaat als gevolg van de beëindiging van de samenwerking tussen Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel?
Daarom rijst bij ons de vraag of we niet struisvogeltje spelen, door onze kop in het zand te steken om het gevaar maar niet te zien.
Handelen we juist en voldoende transparant?
Maar ook als daarvan géén sprake is, en er serieuze en correcte overwegingen zijn om het te doen zoals nu wordt voorgesteld, dan nog is het de vraag of we juist en voldoende transparant handelen. Immers, we onthouden de inwoners van Achtkarspelen, waarvan de raad de vertegenwoordiging vormt, en andere belanghebbenden het zicht óp en juiste informatie óver de werkelijke situatie.
En als het zo blijkt te zijn dat we met ingang van 2024 al rode cijfers moeten gaan schrijven, hoe lossen we dat op? Wat betekent dat voor de financiële positie van de gemeente, welke maatregelen zijn nodig en wat gaan inwoners, organisaties, instellingen en bedrijven daarvan merken? Immers, onze algemene reserve is zeker niet onuitputtelijk. En met deze begroting nemen we daaruit al een flinke hap.
Conclusie
Hoewel we veel respect hebben voor iedereen die in dit turbulente jaar bij het opstellen van de voorliggende begroting is betrokken, zal het duidelijk zijn dat de fracties van de Partij van de Arbeid en GroenLinks allesbehalve blij zijn met het voorliggende stuk.
Zoals de zaken er nu voorliggen heeft de voorgestelde begroting niet onze instemming.
Wij ontvangen dan ook graag van het college een zodanige reactie, dat onze bedenkingen en ernstige zorgen worden weggenomen en wij aldus op andere gedachten worden gebracht, zodat we met de begroting kunnen instemmen.” –
Het College ging niet in op de uitnodiging: er volgde geen inhoudelijke reactie die de bedenkingen en zorgen van de fracties mogelijkerwijs zou hebben kunnen wegnemen. Daarom stemden de fracties van PvdA en GroenLinks tegen de begroting.
