Martinus Jongsma
De Partij van de Arbeider werd op 9 februari 1946 opgericht en is een fusie van drie partijen: de Sociaal Democratische Arbeiders Partij, de Vrijzinnig-Democratische Bond en de Christelijk-Democratische Unie.
Ook in Achtkarspelen ging de politieke vernieuwing niet geruisloos voorbij. Voor de Tweede Wereldoorlog drukte vooral de SDAP zijn stempel op links Achtkarspelen, met gemeenteraadsleden als Douwe Fennema, Durk Pultrum en Anne de Boer. Maar ook de raadsleden van de VDB, Koop Kuipers en Jan Mulders, alsmede die van de CDU, Hendrik Bijma en Ate Storm, complementeerden het versnipperde linkse blok.
Een nieuwe partij
Landelijke ontwikkelingen kregen in Achtkarspelen navolging door de oprichting van een nieuwe sociaaldemocratische partij: de Partij van de Arbeid. Begin maart 1946 kwamen zo’n 80 personen bij elkaar in Café Beerstra te Drogeham om een federatie Achtkarspelen van de PvdA op te richten. Het waren vertegenwoordigers uit alle dorpen van de gemeente. De bijeenkomst stond onder leiding van het hoofd der school uit Harkema-Opeinde, Tjeerd Ubo Smeding, die er op wees dat de nieuwe partij wordt gevoed “uit levende bronnen van Christendom en Humanisme”. Alle aanwezigen gaven zich op als lid. Het bestuur werd als volgt samengesteld:
• Tjeerd Ubo Smeding, Harkema-Opeinde, voorzitter
• Hendrik Bijma, Harkema-Opeinde, secretaris
• Koop Kuipers, Surhuisterveen
• J. de Vries, Surhuisterveen
• H. B. Hulshoff, Surhuisterveen
• Jan Brands, Surhuisterveen
• Jan Kuipers, Surhuisterveen
• Anne de Boer, Boelenslaan
• Klaas de Vries, Buitenpost
• Hindrik Kimm, Buitenpost
• Jan Roorda, Harkema-Opeinde
• A. R. van der Meer, Harkema-Opeinde
• W. Doornbos, Harkema-Opeinde
• Klaas Hulshoff, Twijzel
Waar was Durk Pultrum?
Raadslid Durk Pultrum uit Boelenslaan was er niet bij. Dat zat zo: Het eigenzinnige maar populaire SDAP-lid Paul Kiès zocht eind 1937 toenadering tot de CPN en prees het Rode Leger, zeer tegen de zin van de partijleiding van de SDAP. Zij richtten de Troelstra Beweging Nederland op. Een kwart van alle SDAP’ers verliet de partij en volgde Kiès. Durk Pultrum was een van hen. Maar toen Kiès na de Duitse inval in 1940 voor collaboratie met Duitsland koos, verliet Pultrum de Troelstra Beweging en keerde later terug op het oude nest.
Eerste lijsttrekker PvdA
Op de kandidatenlijst voor de eerste gemeenteraadsverkiezingen na de oorlog werd Koop Kuipers lijsttrekker voor de Partij van de Arbeid. De PvdA behaalde 5 zetels en naast Kuipers werden Hendrik Bijma uit Harkema-Opeinde, Gooitzen Elgersma, Anne de Boer uit Boelenslaan en Antje Oosternbrug uit Buitenpost raadslid voor de socialisten.
Koop Kuipers werd de eerste PvdA-wethouder van de gemeente Achtkarspelen.
Wie was Koop Kuipers?
Koop Kuipers was een centrale figuur in de samenleving van Surhuisterveen. Hij heeft onder meer een naar hem genoemde weg aangelegd, praktisch alle hieraan staande huizen gebouwd en heeft een groot aandeel gehad in de totstandkoming van de bij deze straat staande ulo-school.
Hij stond in 1931 voor het eerst op de kandidatenlijst van zijn partij. Als nummer 3 werd hij, met 15 stemmen, niet gekozen. Meer succes had hij 4 jaar later. Als 2e op de VD-lijst, achter lijsttrekker Jan Mulders uit Rottevalle, werd de democraat met 36 stemmen in de gemeenteraad gekozen. Dat hij een blijver was bewees de kandidatenlijst van 1939: weer 2e, na Mulders. De 67 stemmen waren goed voor een nieuwe raadszetel.
De oorlogsjaren gooiden roet in de politieke ambities van Koop Kuiper, maar daarna was hij weer present. Op 10 oktober 1945 werd de Feanster “aannemer van bouwwerken” lid van de Tijdelijke Gemeenteraad van Achtkarspelen. Een maand later, in een vergadering onder leiding van loco-burgemeester J.P. van der Kam, werd Kuipers benoemd tot wethouder.
Korte duur
Zijn wethouderschap heeft maar ruim vier jaar geduurd. Op 22 februari 1949 overleed hij te Groningen. Burgemeester Matzer herdacht hem in de Raad als volgt: “Ons ontviel plotseling – ten gevolge van een korte ziekte – wethouder Koop Kuipers. In de kracht van zijn leven werd hij weggerukt uit zijn gezin en de samenleving. In hem verliezen wij een man die door zijn grote ijver, toewijding en werkkracht ons ten voorbeeld zal blijven. Zijn ruimheid van opvattingen, zijn gevoelige hart en zijn beminlijke persoonlijkheid missen wij zeer. Zijn vele en deskundige arbeid voor het welzijn dezer gemeente vervult ons met dankbaarheid”.
Durk Pultrum
Durk Pultrum, geboren op 21 december 1875 te Houtigehage, was arbeider, koopman en kaashandelaar. Naast gemeenteraadslid was hij voorzitter van de afdeling Boelenslaan van de SDAP en medeoprichter van het “Volksgebouw” aldaar. Ook was hij vanaf de oprichting in 1916 tot zijn overlijden in 1959 bestuurslid van de begrafenisvereniging “De Laatste Eer” te Houtigehage-Boelenslaan, waarvan 41 jaar als voorzitter. Ook was hij voorzitter van de Neutrale Kleuterschool in zijn dorp.
Troelstra Beweging Nederland
Durk Pultrum zei de SDAP dus vaarwel en werd lijsttrekker voor de Troelstra Beweging Nederland die in 1939 deelnam aan de gemeenteraadsverkiezingen van Achtkarspelen. Zijn medestrijders waren Pieter Dalstra uit Surhuisterveen, IJ. de Boer uit Rottevalle, Durk Mozes uit Harkema-Opeinde, J. de Roos uit Twijzelerheide, J. Borger uit Harkema-Opeinde, G. Wijma uit Rottevalle, B.W. Nicolai uit Harkema-Opeinde en H.H. Jager uit Kootstertille.
Met 419 stemmen behaalde Durk Pultrum met zijn nieuwe partij 1 zetel. Dit ging ten koste van de SDAP die een zetel verloor. Na de oorlog kwam Pultrum terug bij de SDAP, werd voorzitter van de afdeling Boelenslaan, maar liet de gemeentepolitiek links liggen.
Huis op de Heide
In 1899 werd er in Boelenslaan, mede door toedoen van Pieter Jelles Troelstra, een “Huis op de Heide” gesticht te Surhuisterveensterheide, het latere Boelenslaan. Door tanend bezoek en wanbeheer werd het gebouw in 1915 echter weer afgebroken. Het gemis aan een eigen gebouw deed de Loansters echter pijn en eind 1933 bracht de onvervalste volksman Durk Pultrum daar verandering in. Samen met Siebe Boomsma, Jan Kuipers, Tjeerd Nijboer en Miente van der Molen werd een nieuw Volksgebouw gesticht. De bouwkosten werden opgebracht door de verkoop van 3.000 loten. De benodigde grond werd gratis door Pultrum beschikbaar gesteld.
Een rode doodskist
Het socialistische gedachtengoed heeft Durk Pultrum nooit losgelaten. Zo had de plaatselijke timmerman een doodskist voor hem gemaakt, een rode! Om die te kunnen bekostigen verkocht hij een antieke klok. Jarenlang heeft de kist bij hem op zolder van zijn woning aan de Boelenswei gestaan. Toen hij in 1959 overleed was de kist echter in opdracht van de familie zwart geverfd. Durk Pultrum werd op het kerkhof tegenover zijn woning begraven en op de kist lag de rode PvdA-vlag.
